جنگ چه برسر میراث افغان‌ها آورد | نگاهی به موزه ملی افغانستان در روز جهانی موزه

سید محمدرضا هاشمی | شهرآرانیوز؛ هرچند که ناامنی و جنگ در چند دهه اخیر در افغانستان باعث شده است که این میراث فرهنگی و تاریخی ارزشمند با چالش‌های زیادی مواجه شوند و بخش زیادی از آن به غارت رفته است.

موزه ملی افغانستان مجموعه‌ای از گنجینهٔ آثار تاریخی و میراث فرهنگیِ افغانستان است. این موزه در دو طبقه در منطقهٔ دارالامان، در جنوب‌غربی شهر تاریخی کابل قرار دارد. پیش از جنگ‌های داخلی موزه ملی افغانستان یکی از غنی‌ترین موزه‌های منطقه بود.

این موزه تا سال ۱۹۹۲ نزدیک به ۱۰۰ هزار آثار باستانی کشور و مجموعهٔ مشهور ۳۵٬۰۰۰ سکه را در خود جای داده بود و یکی از جاذبه‌های توریستی مهم افغانستان به حساب می‌آمد.

این مجموعه‌ها شامل بود به حوزه‌های مختلف و ادوار مختلف – که از جمله می‌توان از حوزه‌های سُرخ‌کوتَل، آی‌خانم، بگرام، کاپیسا، هده، مُندیگک، طلاتپه، شورتوغَی، فندقستان، بامیان، حوزهٔ باختر، شُتُرک، پایتاوه، دلبرجین‌تپه، تپه‌فُلول، تپه‌خزانه، تپه‌مرنجان، هزار سُم و ده‌ها حوزهٔ دیگر را نام برد که این مجموعه‌ها ادوار مختلف، از دوران پیشا تاریخ آغاز و تا قرن بیستم را در بر می‌گرفت.

بیشتر بخوانید: «گنجینه باختر» افغانستان امروز به نمایش گذاشته شد + عکس

از ویژگی‌های مهم موزه ملی افغانستان این بود که تمام آثار به نمایش گذاشته شده در آن از داخل خود این کشور کشف شده بود.

در سال‌های جنگ تعداد زیادی از گنجینه‌های آن غارت شد و از راه پاکستان به کشور‌های اروپایی منتقل شده و در حراجی‌های گوناگون خرید و فروش شد. بخشی از آثار این موزه را طالبان در زمان حاکمیت خود غیراسلامی دانستند و نابود کردند.

برای تماشای عکس‌ها در سایز بزرگتر و باکیفیت بیشتر بر روی آن کلیک کنید:

غارت پس از سقوط شاه امان الله

با بروز شورش‌های سال ۱۳۰۸ شمسی که منجر به سقوط حکومت امان‌الله شاه شد، موزه ملی هم مورد غارت قرار گرفت و تعدادی از مجسمه‌های تاریخی آن نابود شد.

با روی کار آمدن نادرشاه، باقی‌ماندهٔ آثار تاریخی در سال ۱۹۳۱ میلادی (۱۳۱۰ هجری خورشیدی) به جایگاه فعلی، در یک ساختمان در منطقهٔ دارالامان در هشت کیلومتری جنوب مرکز شهر کابل جابجا شد و آثار آن به دوره‌ها تقسیم و برای سکه‌ها، مجسمه‌ها، سنگ نوشته‌ها اتاق‌های جداگانه آماده و بنام «موزه کابل» نامگذاری شد.

بیشتر بخوانید: ۲۰ سال از دستور تخریب بت‌های بامیان توسط رهبر طالبان گذشت + تصاویر

انتقال دوباره میراث

با وقوع کودتای ۷ ثور- اردیبهشت ۱۳۵۷ خورشیدی وزارت دفاع افغانستان از کنار ارگ به دارالمان منتقل گردید، غرض جلوگیری از آسیب با مشاوره مشاورین موزه ملی افغانستان از کاخ دارالامان در خانه نعیم خان در نزدیکی ارگ ریاست جمهوری افغانستان انتقال یافت که در زمان انتقال بعضی از آثار تخریب گردید.

در سال ۱۳۵۸ دولت افغانستان از دولت شوروی تقاضا نمود تا کاوش‌های خود را در آی خانم و طلا تپه ادامه دهند.

گروه باستان شناسان روسی با رهبری ویکتور سیریانیدی با باستان شناسان افغانی به حفریات خود آغاز نمودند. این گروه در ۷ جدی- دی سال ۱۳۵۸ به دریافت بزرگترین گنجینه باختر دست یافتند.

گنجینه باختر که در تاریخ یک افسانه بود در طلا تپه کشف شد. پس از سال ۱۳۵۹ الی ۲۰۰۸ بالاثر جنگ‌های داخلی هیچگونه کاوش و پیشرفت در عرصه موزه صورت نگرفته‌است؛ ولی کاوش‌های انفرادی و تصادفی وجود داشته و تعداد زیاد آثار از افغانستان به پشاور انتقال داد شده است.

تاریخ نگار اتفاقات مهم موزه ملی افغانستان

بین سال‌های ۱۹۹۲–۱۹۹۴ میلادی بر اثر جنگ‌های تنظیمی موزه ملی افغانستان ویران و تاراج شد.

در سال ۱۹۹۵م آثاری که در خرابه‌های موزه ملی افغانستان باقی مانده بود فهرست بندی و ثبت گردیدند.

در سال ۱۹۹۶م یک هفته قبل از رسیدن طالبان بیش از ۳۵۰۰ اثر به هتل کابل منتقل گردید.

در سال ۱۹۹۷م موزه ملی بسته شد و آثار انبار شده هتل کابل به وزارت اطلاعات افغانستان منتقل شد.

بین سال‌های ۱۹۹۸–۲۰۰۰ پروسه ثبت آثار موزه کابل ادامه یافت.

در آغاز سال ۲۰۰۱ مجسمه‌های بودا و همچنان آثار انبار شده در وزارت اطلاعات در موزه ملی توسط طالبان تخریب شدند.

در ۲۹ اوت سال ۲۰۰۳ گاو صندوقی در حضور حامد کرزی، اشرف غنی و دیپلمات‌های خارجی توسط دولت آلمان باز شد و حامد کرزی آن را در نمایشگاه‌های جهان به نمایش گذاشت.